شرط واجبشرط واجب مقابل شرط وجوب است که در اصول مورد بحث اصولیین واقع شده است. ۱ - تعریف شرط واجبشرط به لحاظ متعلق به شرط وجوب یا حکم و شرط واجب یا وجود تقسیم مى شود. شرط واجب عبارت است از آنچه كه در كیفیت امتثال تکلیف پس از تحقق شرط وجوب آن نقش دارد مانند سفر كردن جهت اداى مناسک حج پس از حصول استطاعت كه شرط وجوب حج است. ۲ - تفاوت شرط واجب با شرط وجوبتفاوت دو نوع شرط یاد شده آن است كه در شرط واجب، تحصیل آن پس از تحقق شرط وجوب آن، واجب است؛ زیرا واجب بدون تحقق شرط آن، در خارج تحقق نمى یابد و آنچه كه تحقق و تمامیت واجب در خارج بسته به آن است، تحصیل آن واجب خواهد بود؛ لیكن در شرط وجوب، تحصیل آن بر مکلف واجب نیست. ۳ - عقلی بودن شرط واجبآیا وجوبِ شرط واجب، صرفاً عقل ى است یا علاوه بر عقلى، شرع ى نیز مى باشد؟ مسئله اختلافى است. [۲]
مستند العروة (الصوم)ج۲،ص۳۷۹.
[۳]
مدارک العروة ج۲۳،ص۱۹
[۴]
أصول الإستنباط، ج۸۹-۹۰
۴ - انواع شرط واجبشرط واجب به لحاظ دخالت علم در متعلق آن به شرط ذُكرى (شرط علمى) و شرط واقعى تقسیم مى شود. مراد از شرط ذكرى آن است كه واقع صرف نظر از علم و جهلِ به آن شرط نیست، بلكه با قید علم و آگاهى به آن شرط است. بنابر این، در شرط ذكرى، آگاهى و التفات داشتن موضوعیت دارد، مانند ترتیب بین نماز ظهر و عصر كه شرط ذكرى است؛ از این رو، چنانچه كسى از روى سهو، نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند،نماز صحیح است و نیاز به اعاده ندارد. و نیز شرط اباحه (غصب ى نبودن) آب براى وضو و مكان براى نماز. بنابر این، با جهل به غصبى بودن و حرمت آن، وضو و نماز باطل نخواهد بود. [۶]
التنقیح (الطهارة)ج۴،ص۳۶۷-۳۶۸.
مقابل شرط ذكرى، شرط واقعى قرار دارد كه واقع، قطع نظر از علم و جهل به آن، شرط است، مانند شرط مطلق و پاک بودن آب براى وضو؛ از این رو، وضو گرفتن با آب مضاف یا نجس مطلقا باطل است؛ هرچند وضو گیرنده جاهل به مضاف یا نجس بودن آن باشد. [۷]
التنقیح (الطهارة)ج۴،ص۳۶۷-۳۶۸.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۴،ص ۶۵۸ |